Yabancı ülke mahkemelerince verilen kararlar,  Türkiye’de kendiliğinden geçerli olmaz. Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli olmasını sağlamak için Türkiye’de tanıma tenfiz davası açılması gereklidir. Yurtdışında yaşayan müvekkillerimiz sıklıkla “ yurtdışında boşandım ama Türkiye’de evli görünüyorum ” , “Almanya’da boşandım Türkiye’de geçerli değilmiş” vb. diyerek bu konudaki sıkıntılarını dile getirmektedirler. Yabancı ülkede verilen boşanma kararı,Türkiye’de tanıma tenfiz davası açılarak geçerli hale getirilmedikçe ilgili resmi makamlarca işleme konmaz ve taraflar Türkiye’deki nüfus kayıtlarında hâlâ evli görünmeye devam ederler. Yurtdışında gerçekleşen boşanmanın Türkiye’de tanınması gereklidir. Yine benzer şekilde “ yurtdışında boşanma sonrası Türkiye’de bulunan mallar ” ile ilgili olarak da taraflar Türkiye’de halen evli görünmeye devam ettikleri için birbirlerine mirasçı olabilmektedir. Ancak tanıma tenfiz davası, yeni bir boşanma davası olmayıp dava açılması durumunda tarafların bizzat mahkemeye gelmesi gerekli değildir. Örnek olarak boşanma kararı verilmekle birlikte bu durum yurtdışında verilen tüm mahkeme kararları için geçerli olup yabancı mahkeme kararına ilişkin hukuki statünün kazanılması için bu kararın Türkiye’de tanınması ya da kararda bir alacak hakkı gibi aktif olarak icrası gereken haklar söz konusuysa kararın Türkiye’de tenfizi gerekir.

Yurtdışında bulunan idari makamlarca (belediyeler vb.) verilmiş olan ve mahkeme hükmü niteliği taşımayan kararlar, tanıma ve tenfize konu olmaz. Tenfiz yapılabilmesi için yurtdışında kararın verildiği ülke ile Türkiye Cumhuriyeti arasında hukuki karşılıklılık anlaşması veya sözleşme olmalıdır.Yurtdışında bulunan mahkeme tarafından verilmiş olan karar Türk Kamu düzenine aykırı olmamalıdır. Kamu düzenine açıkça aykırı olan bir mahkeme kararı tanınmaz ve tenfiz edilmez.

Tanıma tenfiz davası nedir?

Tanıma tenfiz davası, yurtdışında özellikle Almanya, Fransa, Belçika ve Hollanda’da yaşayan Türk Vatandaşları’nın önemli sorunlarından bir tanesidir. Tanıma tenfiz davası yaşadıkları ülkede boşandıktan sonra dahi Türkiye’de evli olarak görünen kişilerin bu kaydı gerçeğe uygun hale getirmek için açtıkları bir çeşit tespit davasıdır. Yurtdışında bir Türk ile yahut bir yabancı ile evli olan Türk Vatandaşı, o ülkenin yetkili mahkemesinde boşandıktan sonra bu boşanma kararını Türk Mahkemelerinde onaylatmak zorundadır. Bu onaylatma işlemine “tanıma davası”adı verilmektedir. Yabancı mahkemede boşanılırken, mahkeme boşanmanın yanında ayrıca velayete, nafakaya, tazminata ilişkin karar da vermişse bu takdirde açılacak dava “tanıma davası”değil “tenfiz davası” olur.

Tanıma Tenfiz Davasını Açmak Zorunlu mu?

Tanıma tenfiz davasının yanlış belgelerle ve yanlış usulde açılması halinde yıllarca sürmesi de olasıdır. Bu nedenle tanıma tenfiz davası açılmadan önce hem gerekli belgelerin hem de diğer hususların yerine getirilmiş olması davanın kısa sürede sonuçlanması için önem taşır.

Tanıma tenfiz davasını açmadığınız takdirde:

- Yurtdışında boşanmış olmanıza karşın Türkiye’de evli görünürsünüz. Bu nedenle yeniden evlenemezsiniz; mallarınızın satışında zorluklar yaşayabilirsiniz, müşterek çocuğunuz varsavelayet problemleriyle karşılaşabilirsiniz.

Tanıma tenfiz davalarında hangi belgeler gerekir?
a) Yurtdışında Boşandığınıza Dair Mahkeme Kararı:

Tanıma tenfiz davasında ihtiyaç duyulan belgelerden ilki, yabancı ülkede açılmış olan boşanma davasında alınan mahkeme kararıdır.  Bu kararın ıslak imzalı yani mühürlü-imzalı aslı gerekmektedir. Bu mahkeme kararının kesinleşmiş olması gerekmektedir. Kesinleşme, kararın taraflar açısından yargı yollarının tüketilmiş olması, nihai sonucun elde edilmiş olması anlamına gelir.

b) Boşanma Kararının Kesinleştiğine Dair Yazı:

Mahkemenin kararının kesinleşmiş olup olmadığı, yine kararın altına ilave olarak yazılan bir ek yazıyla tespit edilir. Tanıma tenfiz davası için zorunlu olan bu yazıya kesinleşme şerhi adı verilir. Tanıma tenfiz davası yönünden mahkeme kararının verildiği değil, kesinleştiği tarih tarafların boşanmış kabul edildiği tarihtir. Bir yabancı mahkemenin henüz kesinleşmemiş kararının ülkemizdetanıma tenfizi için dava açılamaz. Yani mahkeme kararının kesinleşmiş olması tanıma tenfiz davası için dava şartıdır.

c) Konsolosluktan Alınacak Apostile:

Kesinleşmiş mahkeme kararının elde edilmesinden sonraki “püf nokta” ise apostile adı verilen “onay“dır. Bazı ülkelerde, boşanma kararları mahkeme tarafından verilmek zorunda değildir. Bu ülkelerde örneğin valilik, belediye başkanlığı gibi makamların da boşanma kararı verebilmeleri mümkündür. Kesinleşmiş bir boşanma kararının yetkili bir mahkeme tarafından verilmiş olduğu apostile ile tespit edilir, yani bu mahkeme kararının alındığı ülkedeki Türk Büyükelçiliği yahut Konsolosluğu, boşanma kararını veren makamın yetkili bir mahkeme olduğunu “onay“lar.

d) Boşanma Kararının Tercümesi

Türk Mahkemelerinde yargılama dili “Türkçe” olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle yurtdışındaki bir mahkemeden yabancı dilde elde edilmiş bir kararın Türk Mahkemeleri tarafından kabul edilmesi için Türk Dili’ne çevrilmiş olması gerekir. Bu kararlar, konsolosluklarda ve yeminli tercüme hizmeti veren bürolarda Türkçe’ye çevrilebilir.

Tanıma tenfiz davası nerede açılabilir?

Yabancı ülkede verilmiş boşanma kararının Türkiye’de tanınması için İzmir'de dava açılması mümkündür.

Türkiye’ye gelmek zorunda mısınız?

Avukat görevlendirmeniz halinde dava için Türkiye’ye gelmek, mahkemeye çıkmak zorunda değilsiniz. Vekiliniz sizin adınıza gerekli işlemleri yürütecektir.

Apostil nedir ?

 Apostil (Apostille) , 5 Ekim 1961 tarihinde Den Haag’da taraf ülkelerce imzalanan Lahey Konvansiyonuna göre, bir ülkede düzenlenen resmi bir belgenin diğer bir ülkede ibraz edilebilmesine olanak sağlayan bir onaydır (Almanya'da düzenlenmiş bir belgenin Türkiye'de tanınması vb.). Apostil, taraf (sözleşmeyi imzalayan) bir ülkenin sınırları dahilinde düzenlenen, diğer taraf ülkenin sınırları içinde ibraz edilmesi gereken resmi belgeler için, bu belgenin hangi yetkili makamdan verildiğini belirten o ülkenin (belgenin düzenlendiği ülkenin) yetkili makamları tarafından yapılan bir onaydır. Apostil belgenin düzenlendiği ülkede yapılır. Sözleşmeye taraf her ülke, apostilin hangi makamlarca düzenleneceğini kendi belirler. Türk mahkemeleri karar üzerinde konsolosluk onayı ya da apostille görmeden tanıma kararı vermez.

Uygulamada Görülen Bazı Sorunlar

• Tanıması / tenfizi istenen karar mahkeme tarafından verilmiş bir karar olmalıdır. 

Bazı ülkelerde boşanma kararları kilise, belediye, valilik gibi mahkeme sıfatı olmayan idari birimlerce de verilebilmektedir. Bu makamların verdiği kararların Türkiye’de Tanınması veya Tenfizi mümkün değildir. 

• Yurtdışına yapılan tebligatlarda da sorunlar yaşandığı gözlemlenmektedir. Uygulamada yurtdışına tebligat iki yöntemle yapılmaktadır.

Yabancı uyruklulara yapılacak tebligat, Adalet bakanlığı kanalıyla yapılmaktadır. Duruşma gününü ihtiva eden tebliğ evrakının, tebliği çıkaran merci tarafından muayyen günden en az üç ay evvel gönderilmesi gerekmektedir. Ancak Adalet Bakanlığı duruşma gününün en az beş ay evvel postaya verilecek şekilde tespit edilmesini tavsiye etmektedir. Tebliğe ilişkin masrafların pul olarak gönderilmemesi, ilgili yabancı devlette tebliğ işlemi için ne kadar masraf gerekiyorsa ,maliyeye yatırılacak harç makbuzunun tebliğ evrakına eklenerek gönderilmesi gerekmektedir. Gönderilen tebliğ evrakının ikinci sureti, yabancı ülkenin tebligata ilişkin mevzuatına göre ,muhataba tebliğin yapıldığına , yapılamadıysa sebebine ilişkin şerh ile tebliğ çıkaran makama iade edilmektedir.

Türk vatandaşlarına yapılacak tebligat, 7201 Sayılı Tebligat Kanununa göre siyasi temsilcilik aracılığıyla tebliğ işleminin gerçekleştirilmesidir. Bu maddeye göre; yabancı ülkede kendisine tebliğ yapılacak kimse Türk vatandaşı olduğu takdirde tebliğ o yerdeki Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu aracılığıyla da yapılabilir. Bu hâlde bildirimi Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu veya bunların görevlendireceği bir memur yapar. Tebliğin konusu ile hangi merci tarafından çıkarıldığı bilgilerinin yer aldığı ve otuz gün içinde başvurulmadığı takdirde tebliğin yapılmış sayılacağı ihtarını içeren bildirim, muhataba o ülkenin mevzuatının izin verdiği yöntemle gönderilir. Bu maddeye göre tebligat yapabilmek için muhatabın mutlaka Türk vatandaşı olması gerekmektedir. 

***

Avukatlarımıza, tanıma tenfiz davası ve uluslararası hukuka ilişkin diğer sorularınızı  +90 (232) 368 85 25 - 368 54 84 numaralı sabit hatlarımız ve +90 532 769 97 03 numaralı mobil ofis telefonumuz üzerinden iletebilir ve e-posta adreslerimiz ve iletişim formlarımız üzerinden görüş isteyebilirsiniz. Avukatlarımız ve uluslararası hukuk alanındaki faaliyetlerimiz hakkında daha ayrıntılı bilgiye, aşağıdaki bağlantılar üzerinden ulaşabilirsiniz. 

Avukat Emel NİŞLİOĞLU  -  Avukat Özcan NİŞLİOĞLU   »  Uluslararası Özel Hukuk / Uluslararası Ticaret Hukuku